به نام خدا   سؤالات همراه با پاسخ کتاب هویت اجتماعی پایه دوازدهم ریاضی و تجربی دبیرستان شهید بهشتی یک 

1) مفاهیم کنش و کنشگر را تعریف نمائید . در علوم انسانی به فعالیتی که انسان انجام می دهد ، « کنش» و به انجام دهنده آن «کنشگر» می گویند .                                                                                                                           

2) انواع ویژگی های کنش انسانی را نام ببرید. آگاهانه بودن – ارادی بودن – هدفدار بودن                                  

3) منظور از آگاهانه بودن کنش انسانی چیست ؟ با مثالی بنویسید .کنش وابسته به آگاهی آدمی است و بدون آگاهی انجام نمی شود. برای مثال، سخن گفتن یک کنش است. اگر ما آگاهی خود را نسبت به کلمات و معانی آنها از دست بدهیم، نمی توانیم صحبت کنیم. فردی که از واژگان و دستور یک زبان آگاهی ندارد ،نمی تواند با آن زبان سخن بگوید. بنابراین، تا آگاهی نباشد، کنشی صورت نمی گیرد،

4) منظور از ارادی بودن کنش انسانی چیست ؟کنش به ارادة انسان وابسته است؛ یعنی تا اراده و خواست انسان نباشد ،کنش انجام نمی شود. پس، برای انجام کنش علاوه بر آگاهی، ارادة انسان نیز ضروری است؛ زیرا ممکن است فردی از کاری آگاه باشد اما تصمیم به انجام آن نگیرد.

5) منظور از هدفدار بودن کنش انسانی چیست ؟پرسشِ چرا چنین کاری کردی؟ را می توان از هر کنشگری پرسید؛ زیرا انسان فعالیت های خود را با قصد و هدف خاصی انجام می دهد، اگرچه ممکن است همیشه به آن هدف نرسد .

6) انواع پیامدهای کنش انسانی را نام ببرید. پیامدهای ارادی و پیامدهای غیرارادی .                                                  

7)منظور از پیامدهای ارادی کنش انسانی چیست ؟ با ذکر مثالی توضیح دهید .برخی از پیامدهای کنش به ارادة انسان ها، یعنی خودِ کنشگر یا افراد دیگر، وابسته اند. به همین سبب به آنها «پیامدهای ارادی» می گویند. این دسته از پیامدها خودشان کنش هستند و باید کنشگری آنها را انجام دهد.

8) منظور از پیامدهای غیرارادی کنش انسانی چیست ؟ با ذکر مثالی توضیح دهید .همة پیامدهای کنش این گونه نیستند؛ در واقع، بعضی از پیامدها به ارادة انسان ها بستگی ندارند. به این پیامدها «پیامدهای غیر ارادی» می گویند. این دسته از پیامدها، کنش نیستند که لازم باشد کنشگری آنها را انجام دهد بلکه نتیجة طبیعی کنش اند.وقتی شما پنجره ها را باز می کنید، هوای کلاس عوض می شود. وقتی فردی به صورت مداوم وضو می گیرد، دست و صورتش پاکیزه می شود.

9) چه تفاوتی میان پیامدهای ارادی و پیامدهای غیرارادی کنش انسانی وجود دارد ؟                                                  پیامدهای غیرارادی کنش قطعی هستند ولی پیامدهای ارادی کنش احتمالی هستند . 

1) کنش اجتماعی را تعریف نمائید . کنش اجتماعی نوعی کنش است که با توجه به دیگران انجام می شود. در کنش اجتماعی ،اراده و آگاهی کنشگر ناظر به دیگران، ویژگی ها و اعمال آنهاست.

2) منظور از پدیده اجتماعی چیست ؟ و خردترین پدیده اجتماعی کدام است ؟به کنش اجتماعی و پیامدهای آن «پدیدة اجتماعی» می گویند. کنش اجتماعی خُردترین پدیدة اجتماعی است و سایر پدیده های اجتماعی، آثار و پیامدهای آن هستند.

3) با ذکر نمونه ای توضیح دهید که آیا کنش اجتماعی فقط در حضور دیگران انجام می شود ؟ کنش اجتماعی فقط در حضور دیگران صورت نمی گیرد. وقتی راننده ای پشت چراغ قرمز می ایستد، مقرراتی را رعایت می کند که مورد قبول دیگران است. به همین سبب، کنش او اجتماعی است. رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی در نیمه شب و به دور از چشم دیگران و حتی دوربین های مخفی نیز یک کنش اجتماعی است.

4) چند نمونه از پدیده های اجتماعی را نام برده و دلیل اهمیت آن ها را بنویسید .بانک، مسجد، پلیس، مدرسه، خانواده، گروه دوستان، نمادها، هنجارها، ارزش ها و باورهای اجتماعی نمونه هایی از پدیده های اجتماعی هستند. اگر این پدیده ها وجود نداشته باشند، ما انسان ها نمی توانیم با هم زندگی کنیم.

5) هنجار اجتماعی را با ذکر مثالی تعریف نمائید .هنجار اجتماعی، شیوة انجام کنش اجتماعی است که مورد قبول افراد جامعه قرار گرفته است؛ مثلا در هر جامعه ای احوالپرسی از دیگران شیوه های معینی دارد.

6)  ارزش اجتماعی  را با ذکر مثالی تعریف نمائید ارزشً های اجتماعی آن دسته از پدیده های مطلوب و خواستنی هستند که مورد توجه و پذیرش اند و افراد یک جامعه، به آنها گرایش و تمایل دارند. مانند صداقت

7) رابطه کنش اجتماعی با هنجارها و ارزش های اجتماعی چگونه است ؟ اگر کنش اجتماعی نباشد، هیچ هنجاری شکل نمی گیرد و هیچ یک از ارزش های اجتماعی ،مانند عدالت، امنیت، سعادت و آزادی، محقق نمی شوند.

8)  رابطه ارزش ها و هنجارهای اجتماعی با پدیده های اجتماعی چگونه است ؟ توضیح دهید . ارزش ها و هنجارهای اجتماعی بعد از اینکه از طریق کنش های اجتماعی تحقق پیدا کردند ،شکل گیری پدیده های اجتماعی دیگر، یعنی جامعه پذیری و کنترل اجتماعی را ضروری می سازند تا ارزش ها و هنجارها از این طریق به افراد منتقل شوند. افراد نیز با انجام کنش های خود بر اساس ارزش ها و هنجارها، به آنها تداوم می بخشند.

9) چرا پدیده های اجتماعی معنادار هستند ؟ پدیده های اجتماعی را انسان ها در ارتباط با یکدیگر به وجود می آورند و چون افراد با آگاهی، اراده و هدف عمل می کنند، پدیده های اجتماعی معنادار هستند

1) واژه های « جامعه » و « فرهنگ » را تعریف نمائید .«جامعه» به گروهی از انسان ها گفته می شود که برای سالیان متمادی با یکدیگر زندگی می کنند.«فرهنگ» شیوة زندگی گروهی از انسان هاست که با یکدیگر زندگی می کنند.

2) رابطه میان جامعه و فرهنگ چگونه است ؟ بررسی نمائید .جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد. فرهنگ نیز بدون جامعه پدید نمی آید. جامعه و فرهنگ را می توان به جسم و جان انسان تشبیه کرد. جامعه مانند جسم و کالبد، و فرهنگ همانند جان و روح است .

3) چرا مردم در جوامع مختلف شیوه های متفاوتی برای زندگی با یکدیگر دارند ؟جوامع مختلف، فرهنگ های متفاوت دارند؛ یعنی مردم در جوامع مختلف شیوه های متفاوتی برای زندگی با یکدیگر دارند؛ زیرا فرهنگ، آگاهی مشترک مردم یک جامعه است. فرهنگ آموختنی است و از راه آموزش و تربیت از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

4) چند نمونه از عناصر فرهنگی مشترک و متفاوت میان ایرانیان را بنویسید .ما ایرانی ها ایران را کشور خود می دانیم؛ از حق و حقیقت دفاع می کنیم، راست گویی را ارج می نهیم، ظلم و بی عدالتی را بد می شماریم، احترام به بزرگ ترها را لازم می دانیم و انسان های فداکار را تحسین می کنیم اما همة ما در سراسر کشور با گویش و لهجه واحدی سخن نمی گوییم .مردم هر شهر، خصوصیات اخلاقی و رفتاری ویژه ای دارند و هر صنف دارای ارزش ها، مقررات ،دانش ها و مهارت های خاصّی است.

5) فرهنگ عمومی و خرده فرهنگ را تعریف نمائید .آن بخش از فرهنگ که همة مردم یک جامعه در آن اشتراک دارند ،«فرهنگ عمومی» و بخش هایی که مربوط به یک قوم، قشر، صنف یا گروه است ،«خرده فرهنگ» نامیده می شود.

6)منظور از خرده فرهنگ موافق و ضد فرهنگ چیست ؟خرده فرهنگ هایی که درون یک فرهنگ عمومی قرار دارند، اغلب با فرهنگ عمومی سازگارند. به خرده فرهنگ های سازگار با فرهنگ عمومی ،«خرده فرهنگ موافق» می گویند. در مواردی ممکن است عقاید، ارزش ها، هنجارها و مهارت های پذیرفته شده در یک خرده فرهنگ، ناسازگار و مخالف با فرهنگ عمومی باشد. در این صورت، این خرده فرهنگ ،«ضد فرهنگ» نامیده می شود.

7) جوامع و فرهنگ های مختلف را بر اساس کدام معیارها می توان ارزیابی نمود ؟ با نمونه ای بنویسید .جوامع و فرهنگ های مختلف را می توان بر اساس آرمان ها و ارزش هایشان و همچنین فرصت ها و محدودیت هایی که به دنبال می آورند، ارزیابی کرد.

8) فرهنگ های مختلف از نظر توجه به نیازهای انسان ها چه تفاوتی با هم دارند ؟ برخی جوامع و فرهنگ ها نیازهای روحی و معنوی انسان را نادیده می گیرند و برخی به نیازهای مادی و دنیوی انسان بی توجه اند .

1) فرهنگ واقعی و فرهنگ آرمانی را تعریف نمائید . بخشی از فرهنگ که مردم یک جامعه از آن جانب داری می کنند و رعایت آن را لازم می دانند اما در عمل ممکن است آن را نادیده بگیرند ،« فرهنگ آرمانی» نامیده می شود. آن بخش از فرهنگ که مردم به آن عمل می کنند ،« فرهنگ واقعی» نام دارد.

2) مرز و محدوده فرهنگ آرمانی و فرهنگ واقعی بر چه اساسی و چگونه تعیین می شود ؟ توضیح دهید . مرز و محدودة فرهنگ آرمانی و فرهنگ واقعی بر اساس عمل مردم تغییر می کند. هر اندازه مردم مطابق آرمان ها و ارزش ها عمل کنند، به همان اندازه، آرمان ها وارد فرهنگ واقعی می شوند اما اگر مردم به آرمان ها و ارزش هایی که رعایت آنها در فرهنگ آرمانی لازم دانسته می شود عمل نکنند، فرهنگ واقعی از فرهنگ آرمانی فاصله می گیرد.

3) برنامه ریزان فرهنگی از چه راهی زمینه ورود فرهنگ آرمانی به فرهنگ واقعی را فراهم می سازند ؟برنامه ریزان فرهنگی در هر جامعه تلاش می کنند که از طریق تعلیم و تربیت، زمینة تحققهر چه بیشتر فرهنگ آرمانی و ورود آن به قلمرو فرهنگ واقعی را فراهم کنند.

4) با ذکر نمونه ای توضیح دهید که جرا محدوده فرهنگ آرمانی و واقعی از یک جامعه به جامعه دیگر متفاوت است ؟ محدودة فرهنگ آرمانی و واقعی در هر جامعه ای دستخوش تغییر می شود. به علاوه، جامعه ای به جامعة دیگر متفاوت است؛ زیرا آرمانی یا واقعی بودن یک پدیده، بر اساس نوع نگاه و رفتار افراد و جوامع تعیین می شود. پدیده ای در یک جامعه، درونِ فرهنگ آرمانی و در جامعه دیگر درونِ فرهنگ واقعی قرار می گیرد؛ مثلا امنیت برای یک کشور آشوب زده، پدیده ای درون فرهنگ آًرمانی و برای یک کشور بسامان، درون فرهنگ واقعی است.

5) منظور از فرهنگ حق و فرهنگ باطل چیست ؟ تعریف نمائید . بخش هایی از فرهنگ که از نظر علمی صحیح و مطابق فطرت انسان باشد ،«فرهنگ حق »و بخش هایی که از نظر علمی قابل دفاع نباشد و بر اساس خرافات شکل گرفته باشد ،«فرهنگ باطل» است.

6) چند نمونه از عقاید و ارزش های حق را بنویسید .  عقیده به توحید، وفای به عهد، عدالت، تحمل دیگران و مدارا با کسانی که از شناخت حقیقتمحروم مانده اند، حمایت از مستضعفان و مظلومان، دفاع از حقوق انسان ها و مهربانی با یکدیگر از جمله عقاید و ارزش های حق اند .

7) چند نمونه از عقاید و ارزش های باطل را بنویسید . شرک، ظلم، بی عدالتی، تجاوز به حقوق دیگران و دنیاپرستی از جمله عقاید و ارزش های باطل اند.

8) دو ابزار مهم شناخت عقاید و ارزش ها کدام اند ؟ عقل و وحی

1) منظور از هویت چیست ؟آنچه در پاسخ به پرسشِ کیستی گفته می شود و با آن هر شخص از افراد دیگر متمایز می گردد ،«هویت» فرد را تشکیل می دهد.

2) ویژگی های هویتی افراد از نظر شکل گیری چه تفاوتی با هم دارند ؟  ما در شکل گیری بعضی ویژگی های هویتی مانند دختر یا پسر بودن نقشی نداریم اما بسیاری از ویژگی های هویتی مانند صفات اخلاقی را خودمان شکل می دهیم یا در شکل گیری آنها سهم زیادی داریم. بعضی ویژگی ها هستند که در به دست آوردنشان نقشی نداریم اما با تلاش می توانیم آنها را تغییر دهیم؛ مانند موقعیت اجتماعی که در زمان تولد از طریق خانواده به ما داده می شود و ما در طول زندگی، می توانیم آن را تغییر دهیم.

3) با ذکر مثالی توضیح دهید که ویژگی های هویتی افراد از نظر تغییر چه تفاوتی با هم دارند ؟ برخی از ویژگی های هویتی تغییر می کنند؛ مانند جایگاه فرد در جامعه که تابع دانایی، توانایی و دارایی اوست، ولی برخی ویژگی ها مانند زمان و مکان تولد، تغییر نمی کنند.

4) با ذکر نمونه هایی چگونگی ارتباط متقابل سه بعد  مختلف هویت افراد را بررسی نمائید .  ترشح بیش از اندازة غدة تیروئید موجب عصبانی شدن انسان ها می شود. ( بعد جسمانی بر نفسانی )      برخیِ بیمارِی های جِسمانیِ به کمک قوای روانی درمان می شوند.( بعد نفسانی بر جسمانی) جوان مؤمن امیدوار پرتلاش پرانگیزة دانش دوست، موفق خواهد شد.( بعد نفسانی بر جسمانی) شرافت و وقار و سلحشوری از ویژگی های صحرانشینان است .

5)در جوامع قبیله ای ، سرمایه داری و دینی ، هویت اجتماعی افراد بر اساس کدام ملاک ها مشخص می شود ؟ در جامعة قبیله ای، هویت اجتماعی افراد اغلب براساس جایگاه آنها در قبیله مشخص می شود. در جامعة سرمایه داری، هویت اجتماعی افراد بیشتر به دارایی و توان اقتصادی آنها وابسته است. در جامعة دینی، هویت اجتماعی افراد بر اساس عقاید و ارزش هایی تعیین می شود که آن دین محترم می شمارد؛ مثلاً اسلام هویت افراد را با تقوا، عدالت و علم ارزیابی می کند.

6) جامعه و فرهنگ غرب با کدام نوع ویژگی های اخلاقی سازگار و با کدام نوع ناسازگار است ؟ چند نمونه بنویسید . برای مثال، جامعه و فرهنگ غرب با بعضی ویژگی های اخلاقی مانند فردگرایی، دم غنیمت شماری، فرصت طلبی، انضباط، تجمّل گرایی ،تبرّج، رفاه طلبی و مال اندوزی سازگار است و با بسیاری از ویژگی های اخلاقی مانند قناعت ،حیا، بندگی خدا، تقوا، خوف و رجای الهی، شکر و رضای الهی و توکل سازگار نیست .

7) تفاوت نگرش جوامع غربی و جوامع اسلامی از نظر توجه به بعد جسمانی هویت و بدن انسان چگونه است ؟ مثلا فرهنگ غرب بر بعُد جسمانی و زیبایی های بدنی تأکید و تمرکز می کند و هر نوع تصرفی را درً طبیعت و بدن مجاز می داند؛ در حالی که براساس فرهنگ اسلامی، انسان حق ندارد خلاف ارادة حکیمانة الهی در طبیعت و بدن خود دخل و تصرف کند.

8) منظور از هویت آگاهانه و هویت ناآگاهانه چیست ؟ بخشی از هویت، آگاهانه است؛ یعنی خود ما آن را می شناسیم یا دیگران به آن پی می برند و آن را برایمان بازگو می کنند امّا بخش دیگر برای ما پنهان است و آن را نمی شناسیم.